Europees economisch beleid in Nederland

De Nederlandse economie is nauw verweven met de economieën van de andere EU-landen, via de Europese interne markt en de gezamenlijke munt, de euro. De deelname aan de interne markt en de euro leveren schaalvoordeel op en maken het voor bedrijven en werknemers makkelijker om grensoverschrijdend te werken. De EU ondersteunt Nederlandse bedrijven om internationaal te groeien, binnen en buiten de EU. De Unie investeert ook in innovatie van de Nederlandse economie en in het herstel na de coronacrisis.

De COVID-19 pandemie was een schok van historische omvang voor de Europese economie. De economie van de eurozone is in 2020 met 6,6% gekrompen; in Nederland bleef de krimp beperkt tot -3,7%.

In antwoord daarop heeft de EU het grootste stimuleringspakket ooit aangenomen. Tussen 2021 en 2027 zal 1,8 biljoen euro worden geïnvesteerd.  De vijf investeringsprioriteiten zijn:

• Een slimmer Europa: innovatie, digitalisering, economische transformatie, ondersteuning van MKB
• Een groener, koolstofvrij Europa: energietransitie, strijd tegen klimaatverandering
• Een beter verbonden Europa: strategische transport en digitale netwerken
• Een socialer Europa: kwalitatieve banen, onderwijs, vaardigheden, sociale inclusie, gezondheidszorg
• Een Europa dat dichter bij de burger staat: lokale ontwikkelingsstrategieën en duurzame stedelijke ontwikkeling

Voor Nederland is er minstens 7 miljard euro gereserveerd onder het tijdelijk herstelplan Next GenerationEU.

Ook de afgelopen jaren (2014-2020) heeft de EU grote bedragen geïnvesteerd in de versterking van de Nederlandse economie. Via het Europees Fonds voor Strategische Investeringen (EFSI) en de Europese Investeringbank (EIB) werd ruim 18 miljard euro (waarvan 4,4 miljard uit het EU-budget) geïnvesteerd, onder meer in de modernisering van Nederlandse ziekenhuizen, duurzame energie of waterzuivering.

Verspreid in Nederland ondersteunt de EU ook projecten die lokale economie versterken of bijdragen aan regionale verduurzaming, plattelandsontwikkeling en werkgelegenheid. Die projecten worden gefinancierd uit de Europese Structuur en Investeringsfondsen (ESI) en worden beheerd in samenwerking met lokale en regionale autoriteiten.

De Europese interne markt maakt het mogelijk om goederen, diensten en kapitaal uit te voeren of aan te kopen in andere landen van de Europese economische zone. Daar heeft Nederland als handelsland veel profijt van: een studie heeft berekend dat de EU-markt jaarlijks ruim 1500 euro per Nederlander aan welvaart oplevert. Zie ook: handelsbaten voor Nederland.

Binnen de interne markt gelden veiligheids- en kwaliteitsnormen waaraan producten moeten voldoen. Nationale inspectiediensten controleren, in opdracht van de EU, regelmatig of de aangeboden producten veilig zijn. Zo werden er duizenden onveilige producten van de EU-markt gehaald in 2022.  Dit om consumenten te beschermen.

Ook werknemers hebben specifieke rechten op de Europese interne markt: een Nederlandse werknemer die in een ander EU-land werkt, moet dezelfde voorwaarden krijgen als de lokale werknemers. Dat geldt ook voor EU-arbeidsmigranten in Nederland.

Rijksoverheid: Nederland en de Europese interne markt

40% van de goederen die Europa binnenkomen, komen via Nederland. De exportsector vertegenwoordigt volgens het CBS een derde van de economische activiteit in Nederland. Zo’n 2.4 miljoen voltijdsbanen zijn hiermee gemoeid.  

De Europese handelsakkoorden helpen bedrijven om nieuwe markten aan te boren. Dankzij die akkoorden zijn tarieven verlaagd en administratieve belemmeringen weggenomen in meer dan 70 landen, bijvoorbeeld Canada, Turkije, Zwitserland en Japan. Omgekeerd geldt ook: wie producten in de EU wil verkopen, moet onze regels toepassen.

Zo kon het Nederlandse familiebedrijf Westland Kaas Groep bijvoorbeeld de export van kaas naar Canada vergroten dankzij het CETA-handelsakkoord, of hielp de EU Nederlandse, Belgische en Duitse diepvriesfrietproducenten om onrechtmatige antidumpingtarieven aan te vechten in Colombia.

20 van de 27 EU-landen gebruiken de euro, waaronder ook Nederland. Naast een gemeenschappelijke munt hebben de EU-landen ook afspraken gemaakt over hun economisch en begrotingsbeleid. Dat beleid noemen we de Economische en Monetaire Unie (EMU). Het toezicht van de EU op het economisch en begrotingsbeleid is na de eurocrisis (2010) versterkt.

Economische aanbevelingen voor Nederland
De EU bespreekt en evalueert regelmatig het economisch beleid van de lidstaten i.v.m. het Europees Semester, dat is de coördinatie van het economisch beleid van de EU-landen.

In de aanbevelingen voor Nederland (2023) staat onder andere dat Nederland vaart moet maken met de implementatie van het EU-herstelplan, de algemene steunmaatregelen op het gebied van energie moet afbouwen, en dat flexwerk moet worden ontmoedigd.  Ook moet Nederland minder afhankelijk worden van fossiele  brandstoffen.

Begrotingstoezicht
Het Stabiliteits- en groeipact legt afspraken vast over de begroting en de staatsschuld. De EU-landen mogen een maximale staatsschuld hebben van 60% van het BBP en het begrotingstekort moet onder 3% van het BBP blijven. Landen die daarover gaan, moeten de schuld verminderen door belastingen te verhogen en hervormingen door te voeren. Vanwege de coronacrisis zijn de afspraken uit het Stabiliteits- en Groeipact tijdelijk opgeschort.

Als landen in grote financiële problemen komen, kunnen ze een lening krijgen het Europese noodfonds ESM (Europees Stabiliteitsmechanisme). Alle EU-landen staan mee garant voor de leningen.

Meer lezen: Rijksoverheid: Europese bankenunie

Bekijk ook de succesverhalen om te ontdekken wat er met EU-subsidies in Nederland wordt gedaan om de economie te stimuleren.