Europese democratie: nieuwe transparantieregels voor politieke reclame en targeting

1. Transparantie en doelgericht targeting

Politieke reclame wordt steeds meer verspreid in Europa, ook over de grenzen heen. Momenteel zijn de regels voor politieke reclame (o.a. televisie en kranten) verschillend in de diverse EU-landen.  Er bestaan lacunes in de wetgeving.

Hogere normen voor de transparantie van politieke advertenties ondersteunen de verantwoordingsplicht van degenen achter dergelijke advertenties. Evenals het recht van burgers om op objectieve, transparante en pluralistische wijze te worden geïnformeerd.

Het is niet altijd gemakkelijk voor burgers om (online) politieke advertenties als zodanig te herkennen en op grond daarvan hun democratische rechten uit te oefenen. Ook voor bevoegde autoriteiten en andere actoren is het niet makkelijk qua herkenning voor handhaving.Soms worden persoonsgegevens ook gebruikt om politieke reclame doelgericht te maken en te versterken. Dat kan extra problemen opleveren voor het democratische proces.

Transparantie

Er zullen strikte transparantieregels gaan gelden voor politieke advertenties. Daarbij gaat het om:

- een duidelijke vermelding dat het om een politieke advertentie gaat

- de identiteit van degene die de advertentie sponsort

- een transparantielabel

Transparantielabels:
Betaalde politieke reclame moet duidelijk als zodanig worden gelabeld en er moeten bepaalde basisgegevens in staan. De naam van de sponsor moet bijvoorbeeld prominent worden weergegeven. In een gemakkelijk op te vragen transparantieverklaring moet staan:
1) welk bedrag aan de politieke reclame is besteed,
2) waar dat geld vandaan komt en
3) wat het verband is tussen de reclame en de betrokken verkiezingen of referenda.

2. Politieke targeting

Strikte voorwaarden voor targeting en amplificatie.  

Politieke targeting- en amplificatietechnieken waarbij gebruik wordt gemaakt van gevoelige persoonsgegevens, zoals etnische afkomst, religieuze overtuiging of seksuele oriëntatie, of daarover aannamen worden gedaan, worden verboden. Zulke technieken zijn alleen toegestaan met de uitdrukkelijke toestemming van de betrokkene.

Targeting kan ook worden toegestaan voor legitieme activiteiten van verenigingen, stichtingen of non-profitorganisaties met politieke, filosofische, religieuze of vakbondspolitieke doeleinden, wanneer de reclame gericht is op de eigen leden. Er komt voor het eerst een verplichting om in advertenties onder meer duidelijk te vermelden waarom iemand met de reclame wordt benaderd, op welke groepen personen de reclame is gericht en op basis van welke criteria, en welke amplificatietechnieken en ‑methoden zijn toegepast. Organisaties die gebruikmaken van politieke targeting en amplificatie moeten hun interne beleid voor het gebruik daarvan vaststellen, toepassen en bekendmaken. Als niet aan alle transparantievoorschriften kan worden voldaan, mag de politieke advertentie niet worden gepubliceerd.

Wat zijn gevoelige persoonlijke gegevens? Deze term verwijst naar gegevens waaruit de raciale of etnische afkomst, de politieke opvattingen, de godsdienstige of levensbeschouwelijke overtuiging, of het lidmaatschap van een vakvereniging blijkt vakbondslidmaatschap, alsook genetische, biometrische en gezondheids  gegevens of informatie over iemands seksleven of seksuele geaardheid. De verwerking van dit soort informatie is strenger geregeld in de EU-regels voor gegevensbescherming.

Voor wie zijn de nieuwe regels?
Voor de hele productieketen van reclame - of het nu gaat om een PR-bedrijf of een onlineplatform – zullen de nieuwe regels gelden . Deze regels voor targetting zullen ook gelden voor actoren buiten de productieketen, waaronder politici, politieke partijen en organisaties die zich met campagnes bezighouden; iedereen die zich richt op politieke advertenties.

3. Hoe worden de nieuwe regels gehandhaafd?

Op het gebruik van persoonsgegevens bij politieke targeting en versterking zal toezicht worden gehouden door de nationale autoriteiten van gegevensbescherming (DPA's). Ze zullen ook de bevoegdheid hebben om boetes op te leggen in overeenstemming met de EU-regels voor  gegevensbescherming.

Voor de andere onderdelen van het Commissievoorstel over  de transparantieregels, zullen de aangewezen nationale autoriteiten - die verantwoordelijk zijn voor de handhaving van de digitale dienstenwet - toezien op de naleving van de nieuwe regels.

Update 7 november 2023: Voorlopig Europees akkoord bereikt over strengere regels voor politieke advertenties in de EU.