Het gaat onder meer om een bijdrage aan de Europese defensie – waarbij alle uitdagingen aan bod komen: van de conventionele defensie-industrie en -apparatuur te land, ter zee en in de lucht tot cyber-, hybride en ruimtebedreigingen, militaire mobiliteit en de relevantie van klimaatverandering – en een routekaart met betrekking tot kritieke technologieën voor veiligheid en defensie. Met deze nieuwe initiatieven worden concrete stappen gezet naar een meer geïntegreerde en concurrerende Europese defensiemarkt – met name door nauwer in de EU samen te werken –, waarbij schaalvoordelen ontstaan, de kosten worden beheerst en de operationele doeltreffendheid toeneemt. Met de aankondiging van vandaag levert de Commissie input in de aanloop naar het strategisch kompas inzake veiligheid en defensie van de EU.
Door alle beschikbare middelen in een voortdurend evoluerende geopolitieke en technologische context te benutten wil de Commissie de Unie beter uitrusten om snel veranderende complexe bedreigingen het hoofd te bieden.
De Commissie heeft met name de volgende belangrijke nieuwe gebieden aangemerkt om het concurrentievermogen van de Europese defensiemarkt verder te versterken:
- nagaan hoe investeringen van de lidstaten in belangrijke strategische vermogens en kritieke ontsluitende technologieën die worden ontwikkeld en/of aangeschaft in het kader van EU-samenwerkingskaders, verder kunnen worden gestimuleerd;
- de gezamenlijke aankoop van op basis van samenwerking in de EU ontwikkelde defensievermogens verder stimuleren;
- de lidstaten verzoeken om nog meer inspanningen te leveren om de controles op de uitvoer van wapens te stroomlijnen en convergenter te maken, vooral voor defensievermogens die in een EU-samenwerkingskader zijn ontwikkeld.
Investeringen in defensieonderzoek en -vermogens en gezamenlijke aankopen
Tegen eind 2022 zal Europees Defensiefonds (EDF) 1,9 miljard euro hebben geïnvesteerd in projecten op het gebied van defensieonderzoek en de ontwikkeling van defensievermogens. Hierdoor zal het startsein voor belangrijke grootschalige samenwerkingsprojecten op het gebied van de ontwikkeling van defensievermogens worden gegeven en tegelijkertijd de innovatie op defensiegebied worden gestimuleerd. De Commissie zal ook nieuwe maatregelen ontwikkelen om investeringen van de lidstaten in strategische defensievermogens te stimuleren, met name wanneer die vermogens worden ontwikkeld en/of aangeschaft binnen EU-samenwerkingskaders. De Commissie zal met name nagaan hoe een aantal instrumenten kunnen worden ingezet om de gezamenlijke aankoop van op basis van samenwerking in de EU ontwikkelde defensievermogens te stimuleren, onder meer door een vrijstelling van belasting over de toegevoegde waarde voor te stellen, voor nieuwe oplossingen voor financieringsproblemen te zorgen en de bonusmechanismen van het EDF te herzien om toezeggingen te stimuleren voor de gezamenlijke aankoop van materieel, onderhoud en operaties naast de gezamenlijke ontwikkeling van de relevante defensietechnologieën. De Commissie zal een hoofdstuk met opmerkingen over ontwikkelingen, obstakels en kansen met betrekking tot multinationale projecten op het gebied van defensievermogens opnemen in het jaarverslag over de eengemaakte markt, dat gewoonlijk samen met het najaarspakket van het Europees semester wordt gepubliceerd.
Meer in het algemeen zal de Commissie ervoor zorgen dat andere horizontale beleidsmaatregelen (bijvoorbeeld initiatieven ter bevordering van duurzame financiering) consistent blijven met de inspanningen van de EU om de toegang van de Europese defensie-industrie tot voldoende financiering en investeringen te vergemakkelijken.
Gestroomlijnde en meer convergente uitvoercontroles
Hoewel de lidstaten verantwoordelijk zijn voor de afgifte van uitvoervergunningen voor militair materieel, verzoekt de Commissie hen om nog meer inspanningen te leveren om de controles op de uitvoer van wapens te stroomlijnen en geleidelijk verder te doen convergeren, vooral voor defensievermogens die gezamenlijk worden ontwikkeld, met name in een EU-kader. De Commissie verzoekt de lidstaten voor een benadering te opteren waarbij ze elkaar in principe niet beletten om op basis van samenwerking ontwikkelde militaire apparatuur en technologie naar een derde land uit te voeren. Doel is ervoor te zorgen dat door het EDF gefinancierde producten adequate en concurrerende toegang tot internationale markten krijgen zonder afbreuk te doen aan de soevereine beslissingen van de lidstaten.
Synergie tussen onderzoek en innovatie op civiel en defensiegebied en vermindering van strategische afhankelijkheden
In de routekaart met betrekking tot kritieke technologieën voor veiligheid en defensie wordt een traject geschetst om het concurrentievermogen en de veerkracht van de veiligheids- en defensiesector in de EU te versterken door:
- de lidstaten te verzoeken een actieve bijdrage te leveren aan het waarnemingscentrum voor kritieke technologieën, dat momenteel wordt opgericht;
- onderzoek en innovatie voor tweeërlei gebruik op EU-niveau te stimuleren;
- de lidstaten te verzoeken een EU-brede gecoördineerde benadering van kritieke technologieën te ontwikkelen in het kader van het strategisch kompas;
- innovatie en ondernemerschap op het gebied van veiligheid en defensie te ondersteunen via een aantal nieuwe tools (de incubator, de blendingfaciliteit voor investeringen enzovoort);
- samen met het Europees Defensieagentschap een EU-programma voor innovatie op het gebied van defensie te ontwikkelen om de inspanningen van de verschillende actoren te bundelen;
- zo nodig systematischer met veiligheids- en defensieoverwegingen rekening te houden bij de uitvoering en herziening van bestaande – of de ontwikkeling van nieuwe – industriële en handelsinstrumenten van de EU, teneinde de strategische afhankelijkheden te verminderen.
Belangrijk is ook dat de routekaart de afhankelijkheden op het gebied van kritieke technologieën en waardeketens wil verminderen. De Commissie stelt in dit verband voor bij belangrijke industriële en technologische initiatieven van de EU (bijvoorbeeld allianties en normen) met defensieoverwegingen rekening te houden, de veiligheids- en defensiebelangen van de EU bij de aankoop van kritieke infrastructuur (met name op digitaal gebied) te vrijwaren en buitenlandse directe investeringen grondiger door te lichten door alle resterende lidstaten aan te moedigen een nationaal screeningmechanisme op te zetten.
De defensiedimensie van ruimtevaart op EU-niveau versterken
De Commissie zal ook nagaan hoe het ruimtevaartmaterieel van de EU nog beter kan worden beschermd, met name door aanvullende diensten voor ruimtebewaking en -monitoring (SST) en door ten volle gebruik te maken van het potentieel van de EU-industrie. Zij zal een benadering waarbij EU-ruimtevaartinfrastructuur voor tweeërlei gebruik wordt ontworpen, promoten met het oog op nieuwe veerkrachtige diensten die aan de behoeften van de overheid (onder meer op het gebied van defensie) tegemoetkomen.
De Commissie en de hoge vertegenwoordiger zullen ook nagaan of het mogelijk is mechanismen voor solidariteit, wederzijdse bijstand en crisisrespons te activeren bij aanvallen uit de ruimte of gevaren voor in de ruimte gestationeerd materieel.
De veerkracht van Europa versterken
Tot slot zal de Commissie ook belangrijke initiatieven ter bevordering van de veerkracht van Europa volledig uitvoeren. Met name om hybride bedreigingen tegen te gaan, zal de Commissie – in samenwerking met de hoge vertegenwoordiger en de lidstaten – de baselines voor sectorale veerkracht beoordelen om tekortkomingen en behoeften vast te stellen, evenals maatregelen om de tekortkomingen te verhelpen en aan de behoeften te voldoen. Na de goedkeuring van het strategisch kompas zal de Commissie een bijdrage aan de toekomstige hybride toolbox van de EU leveren en overwegen deskundigen op relevante beleidsterreinen aan te wijzen.
Om de cyberbeveiliging en de cyberdefensie te versterken zal de Commissie bovendien de wet inzake cyberveerkracht voorstellen en de Europese normalisatieorganisaties verzoeken om geharmoniseerde normen inzake cyberbeveiliging en -privacy te ontwikkelen. En samen met de lidstaten zal zij maatregelen nemen om beter voorbereid te zijn op grootschalige cyberincidenten. Tegen het einde van dit jaar zal de Commissie samen met de hoge vertegenwoordiger een update van het gezamenlijk actieplan ter bevordering van de militaire mobiliteit binnen en buiten Europa voorstellen. Tot slot zal de Commissie dit jaar ook diverse maatregelen nemen om de uitdagingen van de klimaatverandering voor de defensiesector aan te gaan.
Volgende stappen
Via deze defensie-initiatieven kondigt de Commissie maatregelen aan die de komende jaren moeten worden genomen en uitgevoerd. De Commissie is klaar om verdere stappen te overwegen in het licht van de geboekte vooruitgang en de ontwikkeling van de gevaren en uitdagingen waarmee de Unie in de toekomst zal worden geconfronteerd.
De speciale defensiesessie tijdens de informele top in Frankrijk op 10 en 11 maart 2022 biedt de gelegenheid om deze initiatieven op het gebied van defensie te bespreken.
Enkele reacties van leden van het college:
Volgens Ursula von der Leyen, voorzitter van de Europese Commissie, “moet de Europese Unie tegen de achtergrond van steeds grotere geopolitieke rivaliteiten haar technologische meesterschap vrijwaren. Dat kan door de vele bedreigingen – van conventionele gevaren tot hybride, cyber- en ruimtebedreigingen – het hoofd te bieden en de nodige schaalvoordelen te ontwikkelen via gezamenlijke ontwikkelingsprojecten, gezamenlijke aankopen en een convergente benadering van de uitvoer. De Europese defensiesector waarborgt niet alleen de veiligheid van de EU-burgers, maar kan ook bijdragen tot het economisch herstel door positieve innovatieve overloopeffecten voor civiel gebruik.”
Margrethe Vestager, uitvoerend vicevoorzitter voor een Europa dat klaar is voor het digitale tijdperk:
“Nu meer civiele technologieën ook op militair vlak worden toegepast, heeft de EU – met de beschikbare samenwerkingsinstrumenten – alles wat nodig is om een leidende rol te spelen, mits we onze krachten bundelen. We moeten onze kmo’s en het innovatiepotentieel van de hele Unie samenbrengen. De nieuwe golf van veiligheids- en defensietechnologieën moet van meet af aan worden ontwikkeld binnen een EU-samenwerkingskader.”
Volgens Thierry Breton, commissaris voor de Interne Markt, “hebben we in het licht van de nieuwe geopolitieke situatie een sterker Europa op het gebied van defensie nodig. De bedreigingen voor de veiligheid van de EU zijn niet langer alleen van militaire aard, maar worden steeds hybrider en verschuiven naar cyberaanvallen en desinformatiecampagnes die de kern van onze democratieën aantasten. We moeten vooral onze strategische afhankelijkheden reduceren, de innovatie van het defensie-ecosysteem ondersteunen en de gezamenlijke aankoop van defensievermogens bevorderen. We moeten de nieuwe betwiste gebieden, zoals de ruimte, beschermen. En daarvoor vertrouwen we op de industriële defensie-, luchtvaart- en ruimtevaartsector, een hightechecosysteem dat een essentiële motor is voor Europa’s strategische autonomie en technologische soevereiniteit.”
Achtergrondinformatie
Het strategisch kompas inzake veiligheid en defensie van de EU is een door hoge vertegenwoordiger Josep Borrell aangestuurd document van de Raad waarin gepoogd wordt een gemeenschappelijk antwoord van de lidstaten te formuleren op de gevaren en uitdagingen waarmee de EU wordt geconfronteerd, via concrete doelstellingen voor de komende 5 à 10 jaar. De Raad zou het in maart 2022 moeten aannemen.
Met de routekaart met betrekking tot kritieke technologieën voor veiligheid en defensie wordt tegemoetgekomen aan het verzoek van de Europese Raad van 25-26 februari 2021 om een traject uit te stippelen om onderzoek, technologische ontwikkeling en innovatie te stimuleren en de strategische afhankelijkheden van de EU op het gebied van kritieke technologieën en waardeketens voor veiligheid en defensie te verminderen.
In de update (in mei 2021) van de nieuwe industriestrategie 2020: naar een sterkere eengemaakte markt voor het herstel van Europa wordt herhaald dat technologisch leiderschap een essentiële motor blijft van het concurrentie- en innovatievermogen van de EU, met name op het gebied van kritieke technologieën. In het actieplan van de Commissie voor synergieën tussen de civiele, de defensie- en de ruimtevaartindustrie van februari 2021 wordt het toenemend belang erkend van disruptieve en ontsluitende technologieën uit het civiele domein voor Europa’s toekomstige veiligheid en defensie, evenals de noodzaak om kruisbestuiving en synergie tussen civiele en defensietechnologieën te bevorderen.
Meer informatie
Bijdrage van de Commissie aan de Europese defensie in het kader van het strategisch kompas
Mededeling: Routekaart met betrekking tot kritieke technologieën voor veiligheid en defensie
Bijzonderheden
- Datum publicatie
- 15 februari 2022
- Auteur
- Vertegenwoordiging in Nederland