Het beschermen van onze democratie is een van de belangrijkste onderwerpen in de debatten in aanloop naar de Europese verkiezingen van 6 tot en met 9 juni. Dit jaar gaan mensen in meer dan vijftig landen, die samen meer dan de helft van de wereldbevolking vertegenwoordigen, naar de stembus. Tegelijkertijd gaat de democratie wereldwijd achteruit en is er in sommige gevallen zelfs sprake van een regelrechte verschuiving naar een autocratie.
We moeten dus waakzaam zijn, zowel wat betreft de redenen voor deze ontwikkelingen, waaronder desinformatie, als wat betreft de remedies ertegen, zoals strikte normen voor de rechtsstaat, burgerschapsvorming en mediageletterdheid. In tegenstelling tot de negatieve trends is er één belangrijk gebied dat ons optimistisch stemt: de maatschappelijke betrokkenheid van jongeren geeft reden tot hoop.
De opkomst bij de Europese verkiezingen van 2019 was 50,7%, het hoogste in 25 jaar. Wat destijds minder aandacht kreeg, was de rol van de jongeren bij deze hogere opkomst. Het percentage jongeren onder de 25 jaar dat stemde, steeg met maar liefst 16 procentpunten en dat van 25- tot 39-jarigen met 14 procentpunten. Jongeren hebben dus een enorme impact op de verkiezingen gehad. Hun boodschap: de toekomst van Europa is belangrijk voor ons!
64% van de jongeren van plan om te gaan stemmen
Het lijkt er in aanloop naar de verkiezingen van dit jaar op dat deze ontwikkeling zich voortzet. In een op 13 mei gepubliceerde Eurobarometer-enquête over jongeren en democratie zijn 26.000 jongeren tussen 15 en 30 jaar in de hele EU gevraagd naar hun opvattingen over democratie en politiek. Zij kregen onder andere de vraag of zij denken dat zij de samenleving kunnen beïnvloeden. Het viel vooral op dat 64% van de jongeren aangaf te gaan stemmen bij de komende Europese verkiezingen.
Bewust zijn van de toegevoegde waarde van de EU
Er is natuurlijk vaak een verschil tussen intentie en realiteit, maar we hopen op basis van de trends in 2019 dat jonge kiezers de weg naar de stembus blijven vinden. Waarom? Ten eerste zijn twee van de drie respondenten van mening dat de EU gevolgen heeft voor hun dagelijks leven. Of het nu gaat om de interne markt, vrij verkeer, consumentenrechten, voedselnormen of milieucontroles: jongeren zijn zich bewust van de toegevoegde waarde van de EU.
Tegelijkertijd laten hun belangrijkste zorgen zien dat zij het eens zijn met de fundamentele waarden van de EU. Op de vraag wat zij van de Unie verwachten, waren de meest voorkomende antwoorden het bewaren van de vrede (37%), het bestrijden van armoede (34%) en het bevorderen van de mensenrechten (30%).
En het blijkt dat jongeren zich hier ook voor inzetten. Uit de enquête blijkt dat 64% van de respondenten de afgelopen 12 maanden aan activiteiten van jongerenorganisaties deelnam; dat zijn aanzienlijk meer jongeren dan in 2022. Daarnaast zijn veel jongeren als student (16%) of vrijwilliger (12%) in het buitenland geweest.
Als je betrokken bent bij een jongerenorganisatie ben je ook betrokken bij de samenleving. De EU zorgt vaak voor ondersteuning, bijvoorbeeld via Erasmus+ wat betreft onderwijs en jongerenuitwisselingen, of via het Europees Solidariteitskorps als het gaat om vrijwilligerswerk. Estelle uit Frankrijk deed via het korps bijvoorbeeld vrijwilligerswerk bij een plaatselijk centrum voor milieueducatie in Macerata, Italië. En Elio uit Ierland studeerde in Brussel en deed daar ook vrijwilligerswerk.
Grote vraagstukken voor jongeren zoals: oorlog, klimaatverandering en democratie
De belangstelling voor de verkiezingen is misschien ook groter door het besef dat deze verkiezingen zullen bepalen hoe de EU met een aantal grote vraagstukken voor de jongere generatie zal omgaan, zoals de Russische agressieoorlog in Oekraïne en de situatie in het Midden-Oosten, de klimaatverandering en de uitdagingen voor onze democratische manier van leven. Uit de enquête blijkt ook dat meer dan twee derde van de jongeren over genoeg digitale vaardigheden denkt te beschikken om desinformatie te kunnen herkennen.
Over het geheel genomen schetst de enquête een beeld van een jongere generatie die inspraak wil hebben in het heden en de toekomst, en die de democratie en de mensenrechten wil verdedigen.
Bij de verkiezingen in 2019 hebben jongeren de toon gezet voor de prioriteiten van de Europese Unie. Door deel te nemen aan de verkiezingen van 6 tot en met 9 juni kunnen zij nogmaals aantonen dat wij terecht vertrouwen hebben in de Europese betrokkenheid van de volgende generatie.