Dit ingezonden artikel is geschreven door Michael McGrath, EU-commissaris voor Democratie, Justitie, Rechtsstaat en Consumentenbescherming.
Criminaliteit kan iedereen treffen en overal plaatsvinden. Slachtoffers van misdrijven verdienen bescherming, steun en toegang tot de rechter, ongeacht wie zij zijn of waar het misdrijf heeft plaatsgevonden in de Europese Unie. Het was dit weekend, op 22 februari, de Europese Dag voor slachtoffers van criminaliteit. Dit herinnert ons eraan dat we harder moeten werken om het leven van slachtoffers in de hele EU te verbeteren.
Tijdens mijn werkzaamheden als volksvertegenwoordiger heb ik regelmatig uit eerste hand gehoord over de traumatische gevolgen van misdrijven voor slachtoffers. Ik heb gehoord over hun strijd, hun pijn en hun gevoel door het systeem te zijn verlaten. Als Eurocommissaris verantwoordelijk voor strafrecht ben ik vastbesloten mijn bijdrage te leveren aan het verbeteren van de ervaringen waarmee slachtoffers van misdrijven worden geconfronteerd.
Hoewel iedereen het slachtoffer kan worden van een misdrijf —thuis, op het werk of op reis naar een ander land— behoren slachtoffers vaak tot de meest kwetsbare leden van onze samenleving, die zich geïsoleerd kunnen voelen en niet weten waar ze voor hulp terecht kunnen. Zij kunnen lijden aan trauma’s met levenslange gevolgen voor hun lichamelijke en geestelijke gezondheid.
Tijdens de strafprocedure kunnen slachtoffers echter het gevoel hebben dat zij eenvoudigweg als getuige worden gebruikt, zonder rekening te houden met de manier waarop zij zich voelen en wat zij doormaken. Dit is iets wat ik onaanvaardbaar vind en waarom ik aandringt op verandering.
Met passende ondersteuning, bescherming en waardige behandeling kunnen we ernaar streven veel van de gevolgen van misdrijven voor slachtoffers tot een minimum te beperken. De Europese Dag voor slachtoffers van misdrijven herinnert aan de verantwoordelijkheid die we allemaal hebben om ervoor te zorgen dat slachtoffers niet over het hoofd worden gezien.
Ik ben vastbesloten ervoor te zorgen dat elk slachtoffer de zorg en aandacht krijgt die men verdient en kan rekenen op dezelfde minimumnormen op het gebied van ondersteuning, bescherming en toegang tot de rechter in alle EU-landen.
Sinds 2015 heeft de Europese richtlijn slachtofferrechten bijgedragen aan het waarborgen van de rechten van naar schatting 15% van de Europeanen die elk jaar het slachtoffer van een misdrijf worden. In 2022 bracht een evaluatie van de Europese Commissie vijf rechten aan het licht die bij de toepassing van de wet moeten worden versterkt: het recht op informatie, ondersteuning en bescherming overeenkomstig de individuele behoeften van het slachtoffer, de procedurele rechten en het recht op een beslissing over schadeloosstelling tijdens de strafprocedure.
Bovendien zijn de minimumnormen voor de rechten van slachtoffers sinds de vaststelling van de richtlijn slachtofferrechten veranderd. We hebben tegenwoordig een ander begrip van hoe kindvriendelijke en slachtoffergerichte justitie eruit moet zien; we beschikken ook over nieuwe middelen om toegang tot de rechter te bieden en slachtoffers van misdrijven te ondersteunen, te beschermen en met hen te communiceren.
Met het voorstel tot herziening van de richtlijn slachtofferrechten wil de Commissie de minimumnormen voor de rechten van slachtoffers in de hele EU verbeteren, zodat slachtoffers van misdrijven van deze vooruitgang kunnen profiteren. Het voorstel van de Commissie bevat ambitieuze aanpassingen:
- het verbeteren van de toegang tot informatie;
- het verbeteren van de bescherming;
- het versterken van de steun;
- het verbeteren van de deelname van slachtoffers aan strafprocedures en;
- het vergemakkelijken van hun toegang tot schadeloosstelling.
In de eerste plaats heeft de Commissie voorgesteld om een hulplijn voor slachtoffers in de hele EU verplicht te stellen, door middel van het Europese telefoonnummer 116 006. Deze hulplijn moet slachtoffers informatie verstrekken over hun rechten, hen waar nodig doorverwijzen naar gespecialiseerde ondersteuning. Dit moet ondersteund worden door online-informatie, beschikbaar in verschillende talen, die toegankelijk is voor personen met een beperking. Het goede nieuws is dat dergelijke hulplijnen al in de meeste EU-landen bestaan, maar dat het naar de hele EU moet worden uitgebreid, zodat slachtoffers op deze hulplijnen kunnen bouwen, ongeacht waar zij zich bevinden.
Slachtoffers moeten ook beter worden beschermd door meer geïndividualiseerde beoordelingen van hun behoeften en de beschikbaarheid van beschermingsbevelen. Dit is met name van belang voor de meest kwetsbare slachtoffers van misdrijven, zoals personen met een beperking en slachtoffers van haatdelicten, georganiseerde criminaliteit of ernstige internationale misdrijven, alsook voor degenen die fysieke bescherming tegen geweld nodig hebben. Deze slachtoffers moeten, zodra een individuele beoordeling dit rechtvaardigt, ook zo lang als nodig een beroep kunnen doen op gratis psychologische ondersteuning. Minderjarige slachtoffers moeten in dezelfde gebouwen gespecialiseerde ondersteuning en bescherming kunnen krijgen door meerdere instanties.
Wat de strafprocedure betreft, moeten slachtoffers actiever kunnen deelnemen, ondersteuning krijgen bij de rechter en het recht hebben om beslissingen aan te vechten die hun rechten aantasten. Ik ben van overtuigd dat slachtoffers zich niet alleen gehoord moeten voelen, maar ook mondig moeten worden gemaakt gedurende de gehele gerechtelijke procedure. Wanneer zij als getuige optreden, moeten zij het recht op privacy krijgen om hun veiligheid te beschermen en het risico op hernieuwd slachtofferschap te beperken.
Met deze en andere belangrijke wijzigingen verwacht de Commissie de situatie van slachtoffers van misdrijven in de hele EU aanzienlijk te verbeteren.
Voordat deze voorstellen van de Commissie EU-wetgeving worden, moeten zij goedgekeurd worden door het Europees Parlement en de EU-landen. Deze onderhandelingen lopen op dit moment en er is gelukkig een sterke inzet van de partijen aan tafel. Met deze positieve aanpak kijk ik uit naar een snel akkoord over de ambitieuze herziening van de regels, zodat we het leven van duizenden slachtoffers in de hele EU kunnen verbeteren.