Een tekort aan lassers in Estland. Te weinig ingenieurs in Nederland. Niet genoeg bouwvakkers in Portugal. In de hele EU klagen werkgevers over een groot en hardnekkig tekort aan arbeidskrachten en vaardigheden.
En het wordt er niet beter op. Als we het goed doen gaat de groene transitie in Europa tegen 2030 tussen de 1 en 2,5 miljoen nieuwe banen opleveren. Met de digitale transitie neemt de vraag naar ICT-specialisten in de EU even hard toe als de vraag naar werknemers met basale digitale vaardigheden. Dat is over de hele lijn goed nieuws: het betekent dat onze industriestrategie werkt. Maar onze inzet levert onvoldoende op als de bedrijven die het economisch herstel aanjagen onvoldoende personeel vinden.
Enorme tekorten
Als we de enorme tekorten op de arbeidsmarkt willen aanpakken, moeten we thuis beginnen en onze eigen beroepsbevolking ondersteunen, activeren en omscholen. De EU zet volop in op het benutten van eigen talent. Maar alles wijst erop dat dit onvoldoende is om aan de vraag te voldoen.
De arbeidsparticipatie in de EU bevindt zich op recordhoogte. Toch is het percentage openstaande vacatures de afgelopen tien jaar verdubbeld, tot gemiddeld 2,9% in de EU in 2022. In Nederland bleef vorig jaar bijna 5% van de vacatures openstaan. Wil Europa concurrerend blijven, dan moeten we elders op zoek gaan om die vacatures in te vullen.
En hier komt arbeidsmigratie om de hoek kijken. We moeten meer doen om van Europa een aantrekkelijke bestemming voor talent uit de hele wereld te maken. Er zijn meerdere redenen, naast het feit dat er Engels wordt gesproken, waarom werkzoekenden uit de hele wereld liever naar de VS, Canada, Australië en Nieuw-Zeeland gaan dan naar EU-landen. De Europese regels voor legale migratie zijn te complex, ongecoördineerd en alleen gericht op hoogopgeleide migranten.
"...waar tekorten moeten worden gevuld en het aanbod in de EU niet aan de vraag kan voldoen, moeten we talent hiernaartoe halen..."
Feit is dat Europa op dit moment meer behoefte heeft aan vrachtwagenchauffeurs dan aan raketgeleerden. Om talent naar de EU te lokken zet de Commissie nu een “EU-talentenpool” op, een nieuw matchingsysteem dat werkgevers in de EU rechtstreeks in contact brengt met werkzoekenden ongeacht opleidingsniveau, waar ook ter wereld. Van metselaars en buschauffeurs tot dokters en verpleegkundigen: waar tekorten moeten worden gevuld en het aanbod in de EU niet aan de vraag kan voldoen, moeten we talent hiernaartoe halen.
Het systeem blijft beperkt tot sectoren waar zich tekorten voordoen. We richten ons alleen op banen waarvoor EU-bedrijven hier niet genoeg mensen vinden. De nationale regeringen beslissen zelf of ze meedoen aan de talentenpool of niet, maar er zijn sterke economische argumenten om dat wel te doen.
Een fatsoenlijk en legaal arbeidsmigratiesysteem ontmoedigt irreguliere migratie
Een fatsoenlijk en legaal arbeidsmigratiesysteem ontmoedigt irreguliere migratie en wordt een belangrijk instrument voor het buitenlands beleid van de EU. Het ondersteunt onze samenwerking met herkomst- en doorreislanden om het aantal irreguliere aankomsten terug te dringen en intensiever samen te werken op het gebied van terugkeer.
Veel te winnen maar ook te verliezen
Realistisch gezien kunnen we zonder enige vorm van gerichte arbeidsmigratie naar de EU de ambitieuze doelen van de groene en digitale transities niet waarmaken. Het lukt ons zelfs niet om voldoende personeel te vinden voor onze verpleeghuizen.
De EU heeft op dit gebied enorm veel te winnen, maar ook te verliezen.