Er is een huisvestingscrisis in Europa, maar wat houdt dat dan precies in? Enerzijds gaat het om een materiële crisis in de bouw: tussen 2010 en 2023 zijn de bouwkosten voor nieuwe woningen in de EU met 52 % gestegen.
Anderzijds is er sprake van een crisis in vraag en aanbod: de bouwvergunningen kenden de voorbije vijf jaar een terugval van ruim 20 % in de EU, terwijl de huizenprijzen de voorbije tien jaar met ruim 20 % stegen.
Op een dieper niveau zien we een morele crisis van menselijke waardigheid: een crisis van jonge mensen zonder vooruitzichten, werkende mensen zonder zekerheid en kwetsbare mensen zonder thuis.
Zonder thuis
Op alle niveaus is dit een crisis die Europa zich eenvoudigweg niet kan veroorloven.
Bij de aanpak van deze uitdaging — die een cruciale test vormt voor onze democratie — kan de EU een positief en pragmatisch verschil maken.
Nieuwe investeringsgolf
Binnenkort zal ik een plan voor betaalbare huisvesting in Europa presenteren met daarin de praktische stappen die we samen kunnen zetten om betaalbare, duurzame en leefbare woningen binnen ieders bereik te brengen.
In de eerste plaats beoogt dit plan een nieuwe investeringsgolf op gang te brengen. Door meer geld uit de EU-begroting vrij te maken en de staatssteunregels te herzien, kunnen landen, steden en provincies meer overheidsmiddelen inzetten voor sociale en betaalbare huisvesting.
Stabiel rendement én rechten beschermen
Bij het aanbod van woningen spelen uiteraard ook particuliere investeringen een cruciale rol. We moeten ervoor zorgen dat die investeringen een stabiel rendement opleveren én dat de rechten van woningzoekenden worden beschermd. Daarom zet het plan in op nieuwe, alternatieve financieringsmodellen en gaat het de strijd aan met het gebruik van de woningvoorraad voor financiële beleggingen. Een pan-Europees investeringsplatform, dat samen met de Europese Investeringsbank en andere financiële instellingen wordt ontwikkeld, is daarin een belangrijke eerste stap.
Drempels verdwijnen
Een andere prioriteit is minder administratieve rompslomp: het is tijd om alle onnodige obstakels op het gebied van planning, vergunningverlening en aanbestedingen uit de weg te ruimen. Ook zullen drempels tussen de lidstaten moeten verdwijnen. Ieder uur produceren we in Europa ruim 18 000 ton cement. Ieder jaar produceren we circa 170 miljoen kubieke meter hout voor de bouw. De sector telt ruim 27 miljoen werknemers: timmerlui, metselaars, ingenieurs en elektriciens. Door onze interne Europese markt daadwerkelijk te ontsluiten, kunnen we die middelen ten volle benutten.
Eerlijke aanpak
Het plan zal ook nieuwe wetgeving bevatten voor kortetermijnverhuur. Dit is een complexe kwestie. De verhuur van een tweede woning levert gezinnen extra inkomsten op. Maar we kunnen niet toelaten dat misbruik lokale bewoners wegdrijft uit hun buurt. De juiste balans is essentieel. En die realiseren we met een daadkrachtige maar eerlijke aanpak.
Ook diegenen die het meest door deze crisis wordt getroffen, zoals jongeren en daklozen, mogen niet uit het oog verloren worden. Huisvesting is geen voorrecht voor enkelen, maar een basisrecht voor iedereen. Sommige steden in Europa zijn er in geslaagd dakloosheid terug te dringen via pragmatische en logische stappen. Door een bredere en snellere uitwisseling van succesvolle voorbeelden kunnen we deze oplossingen toepassen op elke stad in Europa.
Nieuwe toekomst van huisvesting
Dit is slechts een greep uit de pijlers van het plan. Mijn hoop is dat het fundament zal vormen voor een nieuwe toekomst van huisvesting in Europa. Die toekomst uitbouwen is geen eenvoudige taak. Reden te meer dus om er samen onze schouders onder te zetten.
De huisvestingscrisis werpt fundamentele vragen op over wie wij zijn in Europa — over onze waarden, onze samenleving en onze democratie. Het is tijd dat wij, als Europa, met een antwoord komen.